มรดกโลก
ใน พ.ศ. 2553 มีมรดกโลกที่ขึ้นทะเบียนแล้วทั้งสิ้น 911 แห่ง แบ่งออกเป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรม 704 แห่ง มรดกโลกทางธรรมชาติ 180 แห่ง และมรดกโลกแบบผสม 27 แห่ง ตั้งอยู่ใน 151 ประเทศโดยอิตาลีเป็นประเทศที่มีจำนวนมรดกโลกมากที่สุด คือ 44 แห่ง แม้ว่ายูเนสโกจะอ้างอิงถึงมรดกโลกแต่ละแห่งด้วยหมายเลข แต่การขึ้นทะเบียนในหลายครั้งก็จะผนวกเอามรดกโลกที่ได้ขึ้นทะเบียนไปแล้วเข้าเป็นส่วนหนึ่งของมรดกโลกที่มีพื้นที่มากขึ้น ดังนั้นจึงมีหมายเลขมรดกโลกเกิน 1,200 ไปแล้วแม้ว่าจะมีจำนวนมรดกโลกน้อยกว่าก็ตาม
มรดกโลกแต่ละแห่งเป็นทรัพย์สินของประเทศที่เป็นเจ้าของดินแดนที่มรดกโลกตั้งอยู่ แต่ได้ถูกพิจารณาให้เป็นผลประโยชน์ของประชาคมระหว่างประเทศในการอนุรักษ์มรดกโลกแห่งนั้น
มรดกโลก มรดกอันทรงคุณค่าที่มนุษย์ได้รับจากอดีต ได้ใช้ และภาคภูมิใจในปัจจุบัน และถือเป็นพันธกรณีในการทนุบำรุงดูแลรักษา เพื่อมอบให้เป็นมรดกอันล้ำค่าแด่มวลมนุษย์ในอนาคต
ตามอนุสัญญาว่าด้วยการคุ้มครองมรดกทางวัฒนธรรมและธรรมชาติของโลก (The World Heritage Convention) ได้แบ่งพื้นที่มรดกโลกออกเป็น มรดกโลกทางวัฒนธรรม (cultural heritage) มรดกโลกทางธรรมชาติ (natural heritage) และมรดกโลกแบบผสมผสาน (mixed heritage) ปัจจุบันมีแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรมและธรรมชาติในประเทศต่างๆทั่วโลก 134 ประเทศ จำนวน 788 แหล่ง แบ่งเป็นมรดกทางวัฒนธรรม 611 แหล่ง มรดกทางธรรมชาติ 154 แหล่ง และเป็นแบบผสมผสาน 23 แหล่ง ซึ่งนำไปสู่ความร่วมมือระดับนานาชาติในการส่งเสริมและสนับสนุนให้แหล่งมรดกโลกได้รับการคุ้มครองและสงวนรักษาอย่างจริงจัง
คณะรัฐมนตรีได้มีมติให้ประเทศไทยเข้าร่วมเป็นภาคีในอนุสัญญาคุ้มครองมรดกทางวัฒนธรรมและธรรมชาติของโลก เมื่อวันที่ 16 มิถุนายน พ.ศ.2530 และเห็นชอบให้นำเสนอแหล่งมรดกทางวัฒนธรรมและธรรมชาติของไทยรวม 6 แหล่ง เพื่อบรรจุไว้ในบัญชีรายชื่อแหล่งมรดกโลก ได้แก่ แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย-ศรีสัชนาลัย-กำแพงเพชร อุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ อุทยานแห่งชาติทางทะเลหมู่เกาะตะรุเตา และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้ง
ในการประชุมคณะกรรมการมรดกโลก ครั้งที่ 15 ปีพ.ศ. 2534 ที่ประเทศสาธารณรัฐตูนิเซีย แหล่งมรดกทางวัฒนธรรมจำนวน 2 แหล่ง คืออุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย-ศรีสัชนาลัย-กำแพงเพชร และอุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยากับแหล่งมรดกทางธรรมชาติ 1 แหล่งคือเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้ง ได้รับการประกาศให้บรรจุไว้ในบัญชีรายชื่อแหล่งมรดกโลก และในปีถัดมาคือพ.ศ. 2535 ในการประชุมคณะกรรมการมรดกโลกครั้งที่ 16 ที่ประเทศสหรัฐอเมริกา ได้ประกาศให้เป็นแหล่งมรดกทางวัฒนธรรม ได้แก่ แหล่งโบราณคดีบ้านเชียงเป็นแหล่งมรดกโลกอีกแห่งหนึ่ง
"กลุ่มป่าดงพญาเย็น-เขาใหญ่" ของไทยได้รับการประกาศให้เป็นแหล่งมรดกโลกเมื่อวันที่ 15 กรกฎาคม 2548
ขั้นตอนการเสนอชื่อให้เป็นมรดกโลก
- อันดับแรกจะต้องจัดทำบัญชีรายชื่อสถานที่ที่มีความสำคัญทางธรรมชาติและวัฒนธรรมทั้งหมดภายในประเทศ เพื่อทำบัญชีเบื้องต้น (Tentative List)
- ประเทศที่ต้องการเสนอชื่อ ให้เลือกสถานที่จากรายการที่มีอยู่ในบัญชีเบื้องต้น
- เริ่มต้นตรวจสอบและพิจารณาจากองค์กร 2 แห่ง ได้แก่ สภานานาชาติว่าด้วยการดูแลอนุสรณ์สถานและแหล่งโบราณคดี (International Council on Monuments and Sites) และ สหภาพสากลเพื่อการอนุรักษ์ (World Conservation Union)
- ทั้งสององค์กรนี้จะยื่นข้อเสนอแนะต่อคณะกรรมการมรดกโลก ทางคณะกรรมการจะมีการประชุมร่วมกันปีละหนึ่งครั้ง
- การพิจารณาว่าจะขึ้นทะเบียนสถานที่แห่งใดเป็นมรดกโลกหรือไม่ จะต้องเข้าหลักตามเกณฑ์มาตรฐานข้อใดข้อหนึ่งหรือหลายข้อ (อาจมีการขอข้อมูลเพิ่มเติมอีก)
มรดกโลก มรดกไทย
- อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย - ขึ้นทะเบียนเมื่อปี 2534 สาเหตุที่ได้รับ
- เป็นตัวแทนซึ่งแสดงผลงานชิ้นเอกที่จัดทำขึ้นด้วยการสร้างสรรค์อันฉลาด
- เป็นสิ่งที่ยืนยันถึงหลักฐานของวัฒนธรรมหรืออารยธรรมที่ปรากฏให้เห็นอยู่ในปัจจุบันหรือว่าที่สาบสูญไปแล้ว
- อุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย ได้รับพร้อมกับ อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย
- อุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร ได้รับพร้อมกับ อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย
- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้ง - ขึ้นทะเบียนเมื่อปี 2534 สาเหตุที่ได้รับ
- เป็นตัวอย่างที่เด่นชัดในการเป็นตัวแทนของขบวนการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญทางธรณีวิทยาหรือวิวัฒนาการทางชีววิทยา และปฏิสัมพันธ์ของมนุษย์ต่อสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติที่กำลังเกิดอยู่ เช่น ภูเขาไฟ เกษตรกรรมขั้นบันได
- เป็นแหล่งที่เกิดจากปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่มีเอกลักษณ์หายากหรือสวยงามเป็นพิเศษ เช่น แม่น้ำ น้ำตก ภูเขา
- เป็นถิ่นที่อยู่อาศัยของชนิดสัตว์และพันธุ์พืชที่หายากหรือที่ตกอยู่ในสภาวะอันตราย แต่ยังคงสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ ซึ่งรวมถึงระบบนิเวศอันเป็นแหล่งรวมความหนาแน่นของพืชและสัตว์ที่ทั่วโลกให้ความสนใจด้วย
- ป่าดงพญาเย็น-เขาใหญ่ - ขึ้นทะเบียนเมื่อปี 2548 สาเหตุที่ได้รับ
- เป็นตัวอย่างอันโดดเด่นของประเภทของสิ่งก่อสร้างอันเป็นตัวแทนของการพัฒนา ทางด้านวัฒนธรรม สังคม ศิลปกรรม วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี อุตสาหกรรม ในประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติ
สำหรับผู้ที่รักโปสการ์ดแล้ว ภาพบนโปสการ์ดย่อมนำมาซึ่งความแปลกใหม่ ภาพวิวทิวทัศน์ต่าง ๆ พาให้ผู้รับได้พบเห็นในสิ่งที่ไม่เคยเห็น เป็นที่น่าตื่นตาตื่นใจ ในวงการนักสะสมโปสการ์ด ภาพสถานที่สำคัญต่าง ๆ ถือได้ว่าเป็นที่นิยมเป็นอันดับหนึ่งก็ว่าได้ หัวข้อหนึ่งในการสะสมโปสการ์ดภาพวิวก็คือสถานที่ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกโดยองค์การยูเนสโก้ ในวงการนักสะสม จะเรียกโปสการ์ดที่ด้านหน้าแสดงภาพของสถานที่ที่เป็นมรดกโลกสั้น ๆ ว่าโปสการ์ดยูเนสโก้ (UNESCO postcards)
โปสการ์ดยูเนสโก้ ไม่ใช่โปสการ์ดที่ผลิตโดยองค์การยูเนสโก้ แต่เป็นโปสการ์ดที่ขายตามสถานที่ท่องเที่ยวต่าง ๆ ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนว่าเป็นมรดกโลก สำหรับผู้เริ่มต้นการสะสมโปสการ์ดยูเนสโก้ถือเป็นการรับประกันระดับหนึ่งว่าภาพบนโปสการ์ดนั้น แสดงถึงสถานที่ที่มีความสำคัญระดับโลก
มรดกโลกขององค์การยูเนสโก้แบ่งออกเป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรม และมรดกโลกทางธรรมชาติ ปัจจุบันมีสถานที่ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนแล้วกว่า 800 แห่งทั่วโลก การกำหนดสถานที่ใดขึ้นเป็นมรดกโลก ย่อมแสดงถึงการได้รับการยอมรับในคุณค่าของสถานที่แห่งนั้น และจะนำมาซึ่งงบประมาณในการดูแลรักษา
ในบ้านเรา คำว่ามรดกโลกขององค์การยูเนสโก้เพิ่งจะได้รับความสนใจกันเป็นพิเศษจากกรณีปราสาทพระวิหาร ซึ่งประเทศกัมพูชาได้เสนอให้ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกแต่เพียงฝ่ายเดียว และเป็นปัญหายืดเยื้อระดับชาติ แต่ทราบกันหรือไม่ว่าประเทศไทยมีมรดกโลกอยู่แล้วในปัจจุบันถึง 5 แห่ง คือ
1.เขตอนุรักษ์พันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร-ห้วยขาแข้ง
2.แหล่งโบราณสถานในเขตเมืองเก่าอยุธยา
3.แหล่งโบราณสถานในเขตเมืองเก่าสุโขทัย ศรีสัชนาลัย และกำแพงเพชร
4.แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง
5.ผืนป่าเขาใหญ่-ดงพญาเย็น
ประมาณเดือนกรกฎาคมของทุก ๆ ปี จะมีการประชุมของคณะกรรมการมรดกโลกขององค์การยูเนสโก้ เพื่อพิจารณาสถานที่ที่ควรค่าต่อการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก (World Heritage) ประเทศต่าง ๆ จะต้องนำเสนอข้อมูลเกี่ยวกับสถานที่นั้น ๆ ให้คณะกรรมการของยูเนสโก้ศึกษาล่วงหน้าเป็นเวลาหลายปีก่อนจะนำเข้าสู่ที่ประชุมใหญ่เพื่อพิจารณาตัดสิน
จุดเริ่มต้นของการกำหนดมรดกโลกเริ่มต้นมาจากความพยายามในการอนุรักษ์โบราณสถานอาบูซิมเบลให้พ้นจากระดับน้ำท่วมจากการสร้างเขื่อนกั้นแม่น้ำไนล์ที่เมืองอัสวานในประเทศอียิปต์ องค์การยูเนสโก้ได้ระดมเงินกว่า 80 ล้านเหรียญสหรัฐในการแยกชิ้นส่วนของวิหารพระเจ้ารามิเซสที่สองแล้วนำมาประกอบใหม่ในที่สูงขึ้น
ขณะเดียวกันความพยายามในการสถาปนาพุทธสถานบุโรพุทโธขึ้นมาใหม่จากซากกองหิน ได้ใช้เงินงบประมาณที่ได้จากองค์การยูเนสโก้บูรณะ จนกลายเป็นสถานที่ที่มีความโดดเด่นขึ้นมาในปัจจุบัน
เวนิสเป็นอีกเมืองหนึ่งที่ได้รับการช่วยเหลือสนับสนุนจากองค์การยูเนสโก้เพื่อให้นครลอยน้ำแห่งนี้รอดพ้นจากการถูกน้ำทะเลท่วม
นับจากนั้นมา นักวิชาการทางโบราณคดีจากทั่วโลกได้เล็งเห็นความสำคัญและความจำเป็นในการกำหนดสถานที่ต่าง ๆ ที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ ทางศิลปวัฒนธรรม ทางโบราณคดี ทางมานุษยวิทยา และทางธรรมชาติ ขึ้นเป็นมรดกโลกเพื่อการอนุรักษ์ให้ลูกหลานได้มีโอกาสชื่นชม หลังจากนั้นร่างประกาศมรดกโลกได้ผ่านความเห็นชอบของที่ประชุมขององค์การสหประชาชาติในปี พ.ศ.2515
สำหรับสถานที่ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกแล้ว สามารถสืบค้นได้จากเว็ปไซต์ขององค์การยูเนสโก้
http://whc.unesco.org/en/list
นอกจากงบประมาณในการดูแลรักษาแล้ว การที่สถานที่ใดได้รับการกำหนดให้เป็นมรดกโลกยังได้ผลทางอ้อมคือเรื่องของเศรษฐกิจการท่องเที่ยว แต่ต้องเป็นการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ ไม่ใช่การท่องเที่ยวเชิงพาณิชย์
หลังจากการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกแล้ว ประเทศนั้น ๆ ต้องดูแลรักษาสถานที่นั้น ๆ ให้สอดคล้องเงื่อนไขข้อกำหนดของการเป็นมรดกโลก เช่นไม่สร้างสิ่งก่อสร้างใหม่ในบริเวณใกล้เคียง ปัจจุบันนี้อยุธยาเข้าข่ายสุ่มเสี่ยงต่อการถูกปลดจากการเป็นมรดกโลกอย่างยิ่ง
ส่วนผืนป่าเขาใหญ่ดงพญาเย็น ก็มีข้อกำหนดให้สร้างอุโมงค์ให้สัตว์ป่าสามารถเคลื่อนย้ายไปมาได้ ถือเป็นการเชื่อมผืนป่าให้เป็นผืนเดียวกัน แต่ในขณะนี้กลับมีความพยายามจะตัดถนนสี่เลนแยกผืนป่าออกจากกัน เข้าข่ายถูกปลดจากการเป็นมรดกโลกเช่นเดียวกัน
มรดกโลกไม่ใช่แต่จะมีเฉพาะของสวย ๆ งาม ๆ เพียงอย่างเดียว ยังมีสถานที่ที่ (ไม่) น่าจดจำทางประวัติศาสตร์ที่ถูกขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกไว้ด้วย
ค่ายกักกันออสวิทซ์ของพวกนาซี (Auschwitz Concentration Camp) ประเทศโปแลนด์ ไว้สำหรับกักกัน (และสังหารหมู่) นักโทษชาวยิว นับเป็นเรื่องที่น่าสะเทือนใจที่สุดที่เกิดขึ้นในศตวรรษที่ 20 ใครได้ดูหนังฝรั่งคงพอทราบเรื่องราวที่เกิดขึ้นบ้าง
อนุสรณ์สถานแห่งสันติภาพที่เมืองฮิโรชิมา เป็นชื่อที่ตั้งขึ้นเพือรำลึกถึงระเบิดปรมาณูลูกแรกที่ทำลายล้างประชากรโลก ในสงครามโลกครั้งที่สอง สิ่งเดียวที่หลงเหลือไว้เตือนใจคนรุ่นหลังคือหอรูปโดมที่ยังคงอยู่ในสภาพเดิมหลังจากโดนระเบิดปรมาณู สถานที่แห่งนี้ได้ถูกกำหนดให้เป็นมรดกโลกเพื่อเตือนชนรุ่นหลังให้รำลึกถึงเหตุการณ์ในอดีต เพื่อจะได้ก้าวเดินต่อไปในทิศทางที่ถูกต้อง
เมื่อวันที่ 7 เดือน 7 ปี ค.ศ. 2007 ได้มีการประกาศ 7 สิ่งมหัศจรรย์ยุคใหม่ของโลกโดยใช้ผลการโหวตทางอินเทอร์เน็ต หลายคนออกมาคัดค้านอย่างรุนแรงถึงวิธีการคัดเลือก และเหน็บแนมว่านี่ไม่ใช่การประกวด Reality Show ที่ให้ผู้ชมโหวตผ่านอินเทอร์เน็ต แต่ควรให้การยกย่องสถานที่ที่เป็นมรดกโลกขององค์การยูเนสโก้มากกว่า เพราะได้ผ่านการคัดเลือกอย่างมีหลักเกณฑ์มาแล้ว แต่ 6 ใน 7 สิ่งมหัศจรรย์ของโลกยุคใหม่ก็เป็นมรดกโลกขององค์การยูเนสโก้ด้วย
พาชมมรดกโลกในเอนทรีเดียวยังไงก็ไม่หมดครับ เพราะปัจจุบันมีมากกว่า 800 แห่งทั่วโลก สถานที่ที่พาท่องโลกส่วนใหญ่เป็นมรดกโลกแทบทั้งนั้น เดี๋ยวนี้เวลาไปจะเที่ยวต่างประเทศก็มักจะมองสถานที่ที่เป็นมรดกโลกไว้ก่อน
เพื่อน ๆ ละครับ ไปชมมรดกโลกมาแล้วกี่ที่ ของไทยเองเคยไปมาแล้วกี่ที่
